Kleurrijke velden vol met tulpen, narcissen of krokussen. Wie kent het beeld niet? De Nederlandse bollenteelt is wereldberoemd. Jaarlijks bezoeken miljoenen mensen ons land om de vrolijke velden te bekijken en vinden nog meer bollen hun weg naar de consument. Toch staat de sector onder druk: er zijn steeds meer zorgen over duurzaamheid. Onderzoeker Wolf Mooij (NIOO-KNAW) werkt in 'Living Lab B7' samen met Boeren, Bewoners, Bezoekers en Beleidsmakers aan een Betere Biodiversiteit in de Bollenstreek. Met zijn onderzoeksteam ontwikkelen ze niet alleen kennis over biodiversiteit, maar investeren ze ook om de praktijk en het onderzoek dichter bij elkaar te brengen: "Het alleen publiceren van artikelen en rapporten is zaaien op woestijngrond, het is belangrijk om echt met elkaar samen te werken."
Gedurende het onderzoek ontdekte Mooij hoeveel fundamentele vraagstukken er in de bollenteelt eigenlijk zijn: "Ik dacht dat ik een vrij goed beeld had van de sector, maar het gat is echt groter dan ik dacht. Er is een hele andere manier van denken, er spelen hele andere zaken dan je verwacht. Zo hebben telers soms wel dertig mensen in dienst, en ook nog eens honderd seizoenarbeiders waar ze zelf allemaal leiding over hebben. Je kunt je dus wel voorstellen dat er weinig tijd is voor andere zaken." Toch ziet Mooij dat er veel bereidheid is voor de landbouwtransitie onder de bollentelers: "Er zijn veel jonge telers die willen overstappen op een meer duurzame teelt, maar al snel ontdekken dat er geen handboek of iets voor is. Binnen dit onderzoeksproject kijken we dan vanuit de ogen van de telers wat voor kennis er nodig is voor de transitie."
Op deze manier probeert Mooij een brug te slaan tussen de kennisbehoefte en de kennis die opgeleverd wordt. Zo zitten er in zijn onderzoeksteam zowel onderzoekers die kennis ontwikkelen over biodiversiteit, als onderzoekers die kijken naar kansen om kennis en praktijk bij elkaar te brengen. En naast twee wetenschappelijke instituten maakt ook een hogeschool deel uit van het consortium. "Zo kunnen we met een breed scala aan onderzoekers samen werken aan de transitie naar een toekomstbestendige teelt die goed is voor mens, dier én plant. Bijvoorbeeld door gereduceerde grondbewerking voor een gezond bodemleven of door natuurlijke plaagbestrijding in plaats van gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen. Dit sluit ook goed aan bij de doelstellingen van Nationaal Park Hollandse Duinen waar de Duin- en Bollenstreek onderdeel van is."
'Feel good' - product
Mooij ziet in het project dat er overeenkomsten zijn tussen onderzoekers en telers, maar ook vooral heel veel verschillen. "Net zoals de wetenschap soms kan overkomen als een gesloten bubbel, is dat met de landbouw ook zo," vertelt Mooij. "Het is een vrij gesloten systeem, en je moet er echt in investeren om beide werelden samen te brengen. Daarvoor heb je mensen nodig die beide kanten begrijpen. Binnen dit project zijn we aan het begin gewoon gaan rondlopen in de streek, ook zonder afspraak, om zelf te zien wat er speelt en met stakeholders contact te maken. Zo'n brug slaan vanuit de wetenschap naar de praktijk wordt tegenwoordig 'translationeel onderzoek' genoemd. Ik vind dat een heel waardevolle onderzoeksbenadering."
De onderzoeker merkt op dat er veel motivatie is bij de telers, maar dat ze ook vaak vast zitten in het huidige landbouwsysteem, bijvoorbeeld door hypotheken, peer pressure van collega's of marktwerking. "De bollenstreek is een interessante sector, de telers weten dat ze een 'feel good' product maken, maar ook dat het maatschappelijk draagvlak voor de teelt afneemt, waardoor er een intrinsieke motivatie is om te veranderen. Om die transitie naar een duurzame teelt te faciliteren heb je onderzoekers nodig die de benodigde kennis leveren. Het helpt daarbij dat die onderzoekers zelf niet gebonden zijn aan het systeem van de telers, maar er wel dicht genoeg op zitten om de juiste bijdrage te leveren."
Kennis voor de teelt
"Het samenspel tussen telers en onderzoekers is daarom heel belangrijk," legt Mooij uit. "Als onderzoeker moet je geen verandering proberen op te leggen. Je kan veel beter samen met de teler kijken wat de meest duurzame werkwijze is. Binnen dit project doen we dat in een 'speciale' onderzoeksruimte: een zogenoemd 'Living Lab'. Dat betekent dat we onderzoek doen in de dagelijks leefomgeving van de telers. Ik denk dat het voor het ontwikkelen van fundamentele kennis rondom de huidige maatschappelijke vraagstukken heel belangrijk is om onderzoek op deze manier te doen. In ons onderzoek werkt die benadering in ieder geval heel goed."
Indexfoto: Pmvfoto | Dreamstime.com
Bron: NWO