Het aantal faillissementen nam het afgelopen jaar met ruim 30% toe ten opzichte van 2023, zo blijkt uit recente cijfers van het CBS. In totaal werden in 2024 4270 bedrijven en instellingen (inclusief eenmanszaken) door een rechter failliet verklaard. Dat zijn er bijna duizend meer dan in 2023, toen het aantal uitgesproken faillissementen met ruim 1100 bedrijven toenam ten opzichte van 2022.
In 2024 zijn er uitgebreide studies gepubliceerd door Rabobank naar het verwachte aantal faillissementen en het aantal bedrijven dat door de coronasteun is behoed voor faillissementen. Er worden verwachtingen gegeven naar de meest recente economische ontwikkelingen.
Piek faillissementsgolf pas in 2027 verwacht
Er wordt verwacht dat het aantal bedrijfsfaillissementen in 2025 en 2026 met ongeveer 17% tot 18% toeneemt. Het aantal bereikt in de prognoses in 2027 een piek, met tussen de 1600 en 1700 faillissementen per kwartaal. In de periode daarna wordt er een stabilisatie of daling van het verwachte aantal faillissementen verwacht.
Figuur 1: Groei aantal faillissementen zwakt af in 2025 en 2026
De verwachte stijging tot 2027 heeft verschillende oorzaken en is te wijten aan een combinatie van factoren, zoals:
- Coronasteunmaatregelen: Het aantal faillissementen lag op een laag niveau in de periode waarin COVID-19 uitbrak. Volgens de berekeningen zijn in de periode tussen 2020-Q2 en 2024-Q2 meer dan 12.000 bedrijven behoed voor faillissement door de coronasteun. Dat effect is nog niet volledig ingehaald.
- Uitgestelde belastingschuld: Veel ondernemers kampen nog steeds met uitgestelde belastingschulden sinds de coronacrisis. In het tweede kwartaal van 2024 bedroeg deze schuld nog 13 miljard euro. Hoewel deze uitstaande schuld wellicht is gedaald in de afgelopen kwartaal, staat nog steeds een aanzienlijke post open, wat financiële druk blijft uitoefenen op een groep ondernemers.
- Renteontwikkelingen: Hoewel de ECB de beleidsrentes de afgelopen kwartalen heeft verlaagd, zijn ze nog steeds hoger dan voor de inflatiepiek. Geopolitieke risico's hebben de kapitaalmarktrentes doen stijgen, waardoor lange financiering voor ondernemers duurder is geworden. De 10-jaars EUR swap is bijvoorbeeld gestegen van ongeveer 2% begin december naar bijna 2,6% op het moment van schrijven.
- Stijgende loonkosten: De loonkosten in Nederland zijn de afgelopen periode sterk gestegen, en stijgen nog steeds hard gezien de cao-loonstijging van 6,3% in december 2024. Voor 2025 wordt een verdere stijging van 4,7% verwacht, gevolgd door een verwachte stijging van 4,2% voor 2026. Veel bedrijven kunnen deze kosten niet doorberekenen aan de consument zonder marktaandeel te verliezen, met een lagere winstgevendheid tot gevolg.
- Hoge energiekosten: Hoewel de energieprijzen niet meer zo hoog zijn als tijdens de energiecrisis, blijven de gasprijzen met 45 tot 50 euro per megawattuur (MWh) aanzienlijk hoger dan voor de crisis. Dit blijft voor veel bedrijven een zware last.
Lager aantal faillissementen in 2024 dan verwacht
Ondanks de verwachte stijging, viel het aantal faillissementen in 2024 lager uit dan er eerder dit jaar in een faillissementsstudie was voorspeld. Het aantal faillissementen steeg niet met 35% maar met ongeveer 30%. Dit komt doordat de economische groei in het tweede en derde kwartaal groter was dan verwacht, met respectievelijk 1,1% en 0,8%. Daarnaast zijn de beleidsrentes en de olieprijzen iets sterker gedaald dan eerder gedacht, wat de kosten voor ondernemers heeft verlicht.
Het is nog onzeker of dit de faillissementsgolf is die sinds de coronacrisis wordt verwacht. Hoewel er sinds 2022 ruim 7500 bedrijven failliet zijn gegaan, is er nog geen sprake van normalisatie. Dit blijkt uit de krappe arbeidsmarkt en het hoge aantal bedrijven met lage winst, hoge schulden en een negatieve omzetgroei. Bovendien is het aantal ondernemingen sinds corona met zo'n 15% gestegen, waardoor het aandeel faillissementen in verhouding tot het totaal aantal bedrijven nog onder het langjarig gemiddelde ligt.
Figuur 2: Faillissementsratio's liggen onder langjarig gemiddelde
Veel faillissementen in (detail)handel en zakelijke dienstverlening
In 2024 was de handel – met name de detailhandel, de sector die zwaar werd getroffen door faillissementen – goed voor 19% van het totale aantal faillissementen. Ook de zakelijke dienstverlening (18%) en de bouwsector (14,5%) droegen aanzienlijk bij aan het totale aantal faillissementen. Tegelijk is het niet verwonderlijk dat juist in deze sectoren het aantal faillissementen hoog was, aangezien deze bedrijfstakken tot de grootste binnen de marktsector behoren.
Gecorrigeerd voor het aantal bedrijven waren er afgelopen jaar de meeste faillissementen in de transportsector en in de horeca, sectoren die te maken hebben met stijgende loonkosten en hoge energiekosten (zie figuur 3). Vooral in de horeca is sprake van problematische schuldenlasten. Onder meer door nog relatief veel openstaande belastingschulden, opgebouwd toen veel horecaondernemers in zwaar weer zaten tijdens de coronacrisis.
Figuur 3: Vooral in de horeca en vervoer en opslag was in 2024 het aantal faillissementen per 1000 bedrijven hoog
Economische impact van faillissementen
Hoewel faillissementen voor individuele ondernemers een zware klap zijn, kunnen ze de groei van de economie juist verhogen. De werkloosheid is laag (3,7%) en de vacaturegraad is hoog (44 per 1000 banen). Dit betekent dat werknemers snel elders werk kunnen vinden, mogelijk bij productievere en gezondere bedrijven. Dit is iets wat na het recente faillissement van Blokker ook daadwerkelijk gebeurde. Dit proces van 'creatieve destructie', zoals beschreven door Joseph Schumpeter in 1942, zorgt ervoor dat middelen worden herverdeeld en terechtkomen bij winstgevende bedrijven met groeipotentieel.
Bron: Rabobank