Het lekte afgelopen week al uit, en dat waarvoor werd gevreesd, is door het kabinet ook besloten. De glastuinbouw wordt opgenomen in ETS-2 en ook de bijmengverplichting voor groen gas komt er. Het kabinet kiest er wel voor de sector extra te compenseren voor de nieuwe lastenverzwaring, maar of dat mag van Brussel is nog de vraag. Glastuinbouw Nederland ziet er alvast weinig heil in, zo blijkt uit een eerste reactie op de plannen.
Groen gas
De bijmengverplichting voor groen gas betekent een lastenstijging voor de glastuinbouw. Dat bleek al uit onderzoek. De meerkosten voor de glastuinbouw kunnen bij invoering oplopen tot 10%. Richting 2030 werd door onderzoekers rekening gehouden met een stijging van 4-12 ct. per m³ gas.
Om tegemoet te komen aan de lastenstijging wordt de verplichting wel verlaagd (met 25%) en pas vanaf 2027 ingevoerd. Daarbij stelt het kabinet zichzelf de voorwaarde dat de glastuinbouw volledig gecompenseerd wordt voor de extra lasten met staatssteungoedkeuring en binnen de grenzen van het herstel- en veerkrachtplan én stelt het € 200 mln uit het Klimaatfonds beschikbaar voor randvoorwaarden om de glastuinbouw verder te helpen in de transitie met o.a. warmte en betaalbare elektriciteit. Dit randvoorwaardenpakket wordt verder uitgewerkt met de sector en met Prinsjesdag 2025 gepresenteerd.
ETS-2
In 2027 volgt ook opname van de hele sector, en niet zoals nu al het geval is van enkele van Nederlands grootste telers, in het Europese emissiehandelssysteem ETS-2. De glastuinbouw kan volgens het kabinet niet uitgesloten worden van ETS-2. Daarom wordt het CO₂-heffingssysteem per 2027 vervangen door een ETS2 opt-in, waarvoor de sector ook gecompenseerd wordt tot de hoogte van het nieuwe tarief voor de CO₂-heffing die nodig is om het 2030 restemissiedoel van de sector (4,3 Mton) met voldoende zekerheid te halen (42,5 euro/ton CO₂, definitieve doorrekening in augustus). Bij uitzondering wordt voor de glastuinbouw binnen de SDE voor bestaande projecten niet gecorrigeerd voor de ETS2 opt-in, omdat bedrijven hier rekening mee hebben gehouden bij het aanvragen van subsidie.
Onvrede
De extra maatregelen komen de glastuinbouw rauw op het dak. Glastuinbouw Nederland lobbyde de afgelopen tijd tegen de hierboven alsnog genomen maatregelen. Tevergeefs. "Dit ondergraaft de bestaanszekerheid en innovatiekracht van de glastuinbouw ernstig", stelt Alexander Formsma, Beleidsspecialist Energie&Klimaat, in het persbericht van Glastuinbouw Nederland. De brancheorganisatie spreekt van een eenzijdig kabinetsbesluit, dat ook niet strookt met het energieconvenant en de breed gedragen motie-Grinwis/Flach om de sector alleen op te nemen in ETS-2 bij akkoord van alle convenantpartijen.
Sinds tien jaar kent de glastuinbouw een eigen CO2-sectorsysteem. Dat systeem borgt het klimaatdoel voor 2030 en uiteindelijke klimaatneutraliteit in 2040, zoals in een convenant in 2012 met het Rijk afgesproken. De glastuinbouw betaalt daarmee als één van de eerste sectoren in Europa al jaren voor zijn uitstoot en werkt zo bovendien aan de energietransitie. De mogelijkheden om in Nederland te verduurzamen wordt echter steeds lastiger vanwege netcongestie, stikstof en trage vergunningverlening. Glastuinbouw Nederland verwelkomt dan ook de intentie van het kabinet om €200 miljoen extra uit te trekken om telers in deze transitie te helpen. Terwijl deze hulp nog in de kinderschoenen staat, giet het kabinet wel alvast extra beprijzing in beton, constateert Formsma.
De klimaatambities van de sector werden al geborgd door een jaarlijks toenemende CO2-heffing. Sinds dit jaar kent de sector daarbovenop nog een fors hogere energiebelasting door de Wet fiscale klimaatmaatregelen, eind 2023 aangenomen na een fel debat in Den Haag. Het kabinet erkent dat dit voldoende prikkels zijn om te vergroenen, zoals Prinsjesdagonderzoek van Berenschot ook bevestigde. Formsma: "Ondanks dat ze niet nodig zijn om de klimaatambitie te realiseren, kiest het kabinet met ETS-2 en de bijmengverplichting voor nog hogere energielasten in de sector."
Twijfel over staatssteun
Om deze onnodige beprijzing te compenseren, stelt de regering voor een enorm complex systeem op te tuigen, merkt Formsma op. "Staatssteun waarvan onzeker is of dat mag van Brussel. Bovendien wil de sector juist van fossiele subsidies af. Daarbij sorteert het kabinet bewust voor op een veel te lage compensatie. Of deze extra energielasten dus voldoende op tijd en voor iedere ondernemer kunnen worden gecompenseerd, is daarmee hoogst onzeker."
Convenant waardeloos?
Glastuinbouw Nederland heeft het kabinet geïnformeerd over zijn bezwaren ten aanzien van dit voorgenomen besluit. In lijn met de afspraken in het energieconvenant hoopt de sector de komende tijd met het Rijk tot een nieuw plan te komen dat overbeprijzing voorkomt en telers handelingsperspectief geeft. Indien tegen Prinsjesdag onvoldoende aan de bezwaren tegemoet is gekomen, zal Glastuinbouw Nederland de meerwaarde van het convenant heroverwegen.
Stikstof
LTO Nederland heeft ook op de Haagse plannen gereageerd. Daarbij gaat het onder meer over stikstof. Het kabinet zegt te werken aan plannen om Nederland van het stikstofslot te halen. LTO-voorzitter Ger Koopmans reageert als volgt: "Ruim 40% reductie zal heel hard werken worden voor de land- en tuinbouw. We zijn echter bereid om die verantwoordelijkheid te nemen, maar alleen als dit gelijk opgaat met de juridische aanpassingen die nog dit jaar door beide Kamers moeten gaan. Emissiereductie onder de huidige wet zal geen enkel perspectief bieden voor boeren en tuinders."